Từ lâu đời người Thái đã là chủ nhân của một vùng đất đai núi non hùng vĩ miền Tây Bắc từ dải Hoàng Liên Sơn đến vùng núi cánh cung sông Mã, sông Đà. Từ miền núi non hiểm trở với rừng già, thú dữ người Thái đã chinh phục các vùng thung lũng bao la lập nên kỳ tích văn minh lúa nước và sáng tạo ra những hình thức dân ca phong phú, hấp dẫn, sâu sắc, độc đáo.
 |
| Những cô gái Thái uyển chuyển trong điệu múa của dân tộc mình. |
Dân ca Thái là tiếng hát lời ca khái quát toàn diện về tình yêu của con người với con người, của con người với thiên nhiên với quê hương đất nước với cõi thực và cõi tâm linh.
Hát mo là những thể loại hát dân ca, dân gian Thái gắn liền với nghi lễ, diễn xướng, hội lễ, tang ma... Các bài dân ca nối tiếp hết cung bậc này đến cung bậc khác. Đó là những bài ca áng văn phản ánh lịch sử vũ trụ, mặt đất, con người, các dân tộc và thế sự, nhân tình thế thái, khuyên răn luân lí, đạo lí ở đời.
 |
| Dân ca Thái là dòng chảy cội nguồn tâm hồn |
Có thể kể đến những tác phẩm đồ sộ sánh ngang hàng với sử thi đó là các áng mo Ẳm ệt luông kể chuyện khai sinh ra trời đất nhận thức về vũ trụ quan. Áng mo Ẳm ệt nọi kể về phát minh của người Thái cổ tìm ra lửa bước tiến kỳ diệu của con người từ thế giới mông muội tiếp cận thế giới văn minh. Áng mo Phay phác phạ: Mở họng trời là bài ca người Thái chinh phục thiên nhiên khai phá mở mang vùng đất cư trú. Áng mo Táy Ắm óc kể về nguồn gốc sinh ra người Thái. Áng mo Mời là những lời dặn dò của người đi vào cõi chết nhắn với người đang ở cõi sống.
